Instytut Badań Edukacyjnych realizuje projekt "Easternisation of the Atlantic Alliance (Uwschodnienie Sojuszu Atlantyckiego)", który jest finansowany z programu Ministra Edukacji i Nauki "Społeczna Odpowiedzialność Nauki II". Kwota dofinansowania wynosi 137 282,29 zł (całkowita wartość projektu wynosi 152 868,24 zł zł).
Projekt mieści się w konstruktywistycznym ujęciu obszaru stosunków międzynarodowych i dotyczy zjawisk social learning, policy transfer i rhetorical action. Podstawę badań stanowią dane zgromadzone przez kierownika projektu w trakcie wieloletnich studiów nad efektami członkostwa w NATO Polski, Czech i Węgier.
Cele projektu
Projekt ma za zadanie upowszechnienie oryginalnej i innowacyjnej koncepcji teoretycznej dotyczącej zmian w postrzeganiu zagrożeń związanych z polityką i działaniami Rosji poprzez zachodnioeuropejskie kraje członkowskie NATO, jak Niemcy, Francja, Wielka Brytania i Włochy. Punktem wyjścia prowadzonych badań jest teza głosząca, że głównym celem zaproszenia byłych członków bloku sowieckiego, takich jak Polska, Węgry i Czechosłowacja do NATO i Unii Europejskiej była ich „europeizacja”. W istniejącej literaturze stosunków międzynarodowych opisywane jest to na ogół jako proces, w którym dawne państwa członkowskie Paktu Warszawskiego i części składowe Związku Sowieckiego poddane zostały socjalizacji do podstawowych norm i wartości "zachodnich". Stawiamy tezę, że proces ten nie był jednokierunkowy. W ciągu blisko ćwierćwiecza bliskiego współżycia z innymi krajami „europejskiej rodziny”, obecność w NATO i UE krajów Europy Środkowo-Wschodniej doprowadziła stopniowo do zmian strategicznych priorytetów i postrzegania zagrożeń stojących przed Sojuszem Atlantyckim. Istotą tego, co konstytuuje “Europę” jest zbiór pewnych trwałych wartości. Kraje europejskie zdały sobie sprawę z tego, że rosyjska agresja zagraża tym wartościom i w imię tego skłonne są ponieść bardzo istotne wyrzeczenia materialne i finansowe, nawet jeśli wojna na Ukrainie nie dotyka ich bezpośrednio. Proces, w wyniku którego postrzeganie zagrożeń wartości oraz bezpieczeństwa „starej Europy”, będące uprzednio traktowane jako marginalne, staje się wśród polityków europejskich stopniowo główną oceną sytuacji, nazywamy Easternisation, w dosłownym tłumaczeniu Uwschodnienie.
Oczekiwane korzyści
Projekt dotyczy procesu, który aktualne kształtuje się i rozwija, daje więc możliwość uchwycenia jego czynników sprawczych w trakcie ich oddziaływania. Trwająca obecnie wojna na Ukrainie nadała też temu procesowi pierwszorzędną wagę, bowiem jego konsekwencje mogą trwale zmienić układ politycznej i militarnej równowagi sił w Europie. Oczekuje się, że wyniki badań powinny odpowiedzieć na pytanie, czy medialne informacje i komentarze o przesuwaniu się strategicznego środka ciężkości Sojuszu Atlantyckiego na wschód Europy znajdują potwierdzenie w faktach. Uzyskanie takiego potwierdzenia, bądź jego brak będzie istotną wskazówką przy tworzeniu długofalowej strategii polskiej dyplomacji i polityki obronnej kraju.
Szczegółowy przegląd anonsowanych na lata 2023/24 publikacji naukowych sugeruje, że prowadzone badania mają charakter pionierski i to w skali globalnej. Dowodem tego jest międzynarodowe zainteresowanie ogłoszonym przez autora abstraktem projektu badań.